بزرگ‌ترين حوضه آبريز استان مازندران، متعلق به رودخانه چالوس است. از 11 رودخانه بزرگ كه در شهرستان‌هاي نوشهر و چالوس جريان دارند، دو رودخانه حفاظت شده هستند. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه‌ها نزديك به يك‌هزار كيلومتر مربع تخمين زده مي‌شود و سرشاخه‌هاي اين رودخانه‌ها در بلندترين نقطه ارتفاعي دامنه‌هاي جنوبي البرز واقع است.
به گزارش ايسنا ، مخروط افكنه رودخانه چالوس كه امروزه بستر توسعه شهرستان چالوس و شهرك‌هاي پيرامون آن است، تا ساحل خزر ادامه دارد. پنجه اين مخروط افكنه كه از شرق به فرودگاه نوشهر و از غرب به بخشي از خط كمربندي چالوس - تنكابن محدود مي‌شود، داراي پهناي 5/5 كيلومتري است و دو دهنه پل بر روي رودخانه چالوس احداث شده است: اولي، پل بزرگ بلافاصله بعد از انشعاب كمربندي چالوس - تنكابن؛ و دومي پل بزرگ جنوب‌شرقي ميدان آزادي كه بلوار امام رضا(ع) را به محور چالوس - نوشهر متصل مي‌كند.
ريخت‌شناسي اين رودخانه نيز همچون ساير رودخانه‌هاي استان مازندران شامل پهنه‌هاي سيلابي فعال و پادگانه‌هاي مرز سيلاب‌هاي 10 ساله و 50 ساله است. ولي در بخش‌هايي از اين رودخانه حتي پادگانه‌هاي بلند نيز در معرض خطر سيلاب قرار دارند.
محدوده‌اي كه بيش از همه نقاط، تحت تاثير جريان‌هاي سيلابي قرار دارد، در حد فاصل 35/1 كيلومتري شمال چالوس (در شمال) و دو كيلومتري جنوب چالوس واقع است. در اين محدوده "داركلاي عليا" در جنوب تا پشت بازار ميوه و تره‌بار
(خيابان عاشورا) محدوده زيانباري گسترده و بسيار شديد و از داركلاي عليا تا شهرآرا و سينوا، محدوده سيلابي شديد تلقي مي‌شود.
به گزارش ايسنا، در سال‌هاي گذشته چندين سيلاب در محدوده رودخانه چالوس رخ داده است. در سيلاب 1330 تعداد پنج نفر و در سيلاب 1368 تعداد هشت نفر جان خود را از دست داده‌اند. سيلاب 1357 و 1380 نيز مهمترين و بزرگ‌ترين سيلاب‌هاي رودخانه چالوس هستند. ارتفاع آب در اين سيلاب‌ها از چهار تا هشت متر بوده است و ساختماها، باغات و احشام زيادي از بين رفته‌اند.
جاري شدن سيل، تغيير مسير رودخانه، كاهش سطح ارتفاع آب، انقراض نسل ماهيان موجود نظير آزاد، قزل‌آلا، خال قرمز و سفيد و هدايت فاضلاب به اين رودخانه، از عمده‌ترين پيامدهاي زيان‌بار ساماندهي نشدن رودخانه چالوس و برداشت غيرمجاز شن و ماسه از بستر اين رودخانه بوده است و غير اصولي بودن اين برداشت‌ها سبب افت بستر و آبگيري نشدن اراضي كشاورزي حاشيه آن شده است.
به گزارش ايسنا، بنا به نظر كارشناسان و صاحب‌نظران، فرسايش و تخريب جداره‌ها، ايجاد آبشارها، شكستگي بستر، نبود ديواره حفاظتي، افت بستر رودخانه، برداشت بي‌رويه و خارج از ظرفيت شن و ماسه، حوضچه‌هايي را بر بستر رودخانه چالوس ايجاد كرده كه بر فرايند فرسايش و رسوب‌گذاري آن تاثير منفي گذاشته است.
همچنين، برداشت غيرمجاز شن و ماسه، ساختار مهندسي و شكل طبيعي رودخانه را از بين برده است.
به گزارش ايسنا، تخريب اراضي كشاورزي همجوار، از جمله ديگر پيامدهاي زيان‌بار ساماندهي نشدن رودخانه چالوس است. همچنين، فرسايش كناره رودخانه چالوس باعث شده تا تراز كف آن 10 تا 15 متر پايين‌تر از 20 سال قبل برود و ساماندهي نشدن رودخانه چالوس نيز موجب شده تا شكل طبيعي آن از بين رفته، آلودگي‌هاي زيست محيطي در آن افزايش يابد.
از سوي ديگر، نبود هماهنگي و انسجام بين نهادها، از عوامل برداشت غيرمجاز شن و ماسه از بستر اين رودخانه بوده است و بهره‌برداري غيرعلمي و ساماندهي نشدن روخانه، سبب شده تا دوره برگشت و جاري شدن سيل در اين منطقه به كمتر از 10 سال كاهش يابد.
به گزارش ايسنا، ساماندهي نشدن رودخانه‌هاي چالوس، نگراني شهروندان را به هنگام جاري شدن سيل افزايش داده است. چرا كه اجراي طرح‌هايي مانند لايروبي رودخانه و ساخت سيل‌بند براي كاهش خسارات ناشي از حوادث پيش‌بيني نشده، لازم بوده و ضرورت تدوين طرح جامع ساماندهي رودخانه‌ها در اين منطقه را بيش از پيش عيان مي‌كند.
لزوم ساماندهي و زيباسازي حريم رودخانه‌ها و اجراي طرح‌هاي مناسب براي پيشگيري از خسارات احتمالي ناشي از حوادث پيش‌بيني نشده و اختصاص اعتبار كلان براي اين مهم، ديوارسازي، ساخت سيل‌بند، احداث پل و زيباسازي حريم اين رودخانه، نياز اساسي است.
همچنين با توجه به حساس بودن رودخانه‌ها در حفظ و توسعه‌ي اكوتوريسم منطقه، برنامه‌ريزي مسوولان امر را براي ساماندهي اين رودخانه‌ها ضروري ساخته است.
از سوي ديگر، از بين رفتن سازه‌هاي نگه‌دارنده گابيون‌هاي بتوني ديواره رودخانه چالوس، ميزان خسارات را در هنگام جاري شدن سيل افزايش داده است. براي كاهش خسارت‌هاي ناشي از برداشت بي‌رويه شن و ماسه، تعيين ميزان برداشت، محل‌هاي برداشت و نحوه برداشت مصالح در بستر رودخانه نيز، امري ضروري و اجتناب‌ناپذير است.
گفتني است، جمعي از كشاورزان و ساكنان حاشيه رودخانه چالوس در نامه‌اي به رييس‌جمهور، به هنگام سفر هيات دولت به استان مازندران و منطقه چالوس، توجه مسوولان امر براي ساماندهي حريم اين رودخانه را جهت حفظ اراضي كشاورزي و كاهش خسارات بلاياي طبيعي، ضروري دانستند.
در بخشي از اين نامه آمده بود: بر اثر فرسايش، حريم رودخانه چالوس كه به عنوان رودخانه وحشي تلقي مي‌شود، گسترش يافته و هم‌اكنون ديواره‌هايي به ارتفاع پنج تا 10 متر در مسير آن به وجود آمده است كه موجب تخريب اراضي زراعي و تهديد ساكنان منطقه شده است.
به گزارش ايسنا، آنان از رييس‌جمهوري خواستند تا با تخصيص اعتبارات ملي براي ساخت ديواره‌هاي بتوني و اجراي طرح‌هاي مناسب، مشكلات كشاورزان و ساكنان حاشيه اين رودخانه را برطرف كند.
با آنكه، طرح ساماندهي رودخانه چالوس سال‌هاست كه در محافل رسمي مطرح مي‌شود و از زدن سدهاي كناره در دو طرف رودخانه تا ايجاد درياچه مصنوعي جهت قايقراني در فصل تابستان براي جذب مسافر و توريست و دستيابي راحت مسافران به دريا و كم‌شدن ترافيك شهري - كه معضل بزرگ شهر چالوس است - نام برده شده است؛ اما از اجراي اين طرح‌ها و عملياتي شدن آنها هيچ خبري نيست و هيچ ارگاني هم خود را مسوول پيگيري اين طرح‌ها نمي‌داند.
در سفر رييس‌جمهور به چالوس، طرح ساماندهي رودخانه در اولويت طرح‌ها قرار داشت و اعتبار 10 ميليارد توماني نيز براي آن در نظر گرفته شد. اما اين طرح نيز تاكنون فقط در حد حرف باقي مانده است.
در حال حاضر به دليل سيلاب‌هاي سالانه به خصوص سيل اواخر سال 83، چندين منطقه خطرناك در طول رودخانه به وجود آمده كه، مورد تاييد كارشناسان قرار گرفته است و در صورت جاري شدن مجدد سيل، كه به علت فراواني بارش برف و باران، امسال محتمل است، احتمال خطر جاني و مالي فراواني وجود دارد. اين در حالي است كه همه مسوولان دست روي دست گذاشته‌اند و هيچ اقدامي در جهت لايروبي رودخانه‌ها و اصلاح و يا خارج كردن مناطق در معرض بحران، انجام نمي‌دهند.
فرماندار شهرستان چالوس، شهردار را مسوول لايروبي مي‌داند و شهردار هم خود را مسوول لايروبي نمي‌داند و مسوولان اداره آبياري هم خود را فاقد امكانات مي‌دانند و مردم هم در اين ميان سرگردان و مايوس از مسوولان و از سوي ديگر نگران جاري شدن سيل بهاره هستند.
طرح ساماندهي رودخانه چالوس در حد حرف باقي مانده است
عدم تخم‌ريزي ماهيان آزاد و سفيد ناشي از سريز فاضلاب شهري است
غلامرضا خلج، از اهالي ساکن در حريم رودخانه چالوس و کارمند اداره بهداشت اين شهر، در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا اظهار داشت: برداشت شن و ماسه از اين رودخانه توسط شهرداري چالوس انجام مي‌گرفت که حدود دو سال است اين کار توسط فرمانداري منع شده است.
وي افزود: بهره‌برداري از شن و ماسه اين رودخانه به حدي است که جايي براي برداشت وجود ندارد و بستر آن نيز که پايين‌تر از رسوبات قرار گرفته است، در مواقع سيلاب، موجب شستن ديواره غربي رودخانه مي‌شود، سکونت در اين بخش از شهر را با خطر مواجه کرده است.
خلج با بيان اينکه حريم خانه ساکنان قسمت غربي، فاصله زيادي با رودخانه داشته است، تصريح کرد: برداشت بي‌رويه شهرداري باعث تخريب حريم رودخانه شده است.
وي ادامه داد: هرچند شهردار چالوس از سال 1360 قول سنگ‌چيني حريم را داده بود، ولي هنوز اقدامي در اين خصوص انجام نشده است.
او با ادعاي اينکه هر ساله 25 ميليون تومان توسط استانداري مازندران بابت لايروبي رودخانه چالوس در نظر گرفته مي‌شود، گفت: متأسفانه مسئولان بجاي در دستور کار قرار دادن لايروبي رودخانه‌ها، بودجه را به ستاد حوادث غيرمترقبه تخصيص مي‌دهند تا ضرر و زيان سيلاب‌ها را جبران کند.
وي خاطرنشان کرد: اگر بودجه لايروبي را دقيقاً به اين کار اختصاص دهند، خسارات ناشي از بروز سيلاب و حتي وقوع آن نيز، بسيار کاهش مي‌يابد.
خلج به سد افقي ناتمامي که براي انتقال آب به زمين‌هاي کشاورزي مدنظر قرار گرفته بود، اشاره کرد و گفت: بي‌توجهي مسئولان در اين خصوص باعث شده، طي سيلابي ديواره آن ريزش کند.
او مدعي شد: متأسفانه شهرداري چالوس با پيمانکار اين شرکت که نتوانسته بود به تعهدات خود عمل کند، قراردادي دوباره امضاء کرده است. شهرداري براي تکميل ساخت اين سد 50 ميليون تومان از بودجه لايروبي رودخانه چالوس را به شرکت پيمانكار اختصاص داده که، با توجه به وضعيت بحراني اين رودخانه، خطر ريزش ديواره‌ها، سقوط منازل مسکوني حريم رودخانه و همچنين احتمال بروز سيلاب‌ها، اين اقدام موجه به نظر نمي‌رسد.
اين کارمند اداره بهداشت چالوس، سرريز فاضلاب شهري به رودخانه چالوس را، از مشکلات عمده اين شهر عنوان کرد و افزود: تصفيه‌خانه فاضلاب قبل از انقلاب براي آپارتمان‌ها و مجتمع‌هاي مسکوني مرکز شهر در نظر گرفته شده بود كه در حال حاضر علاوه بر محدوديت گنجايش، حدود 20 سال نيز از خرابي آن مي‌گذرد که اين قضيه را شهرداري و شرکت آب و فاضلاب به عهده نمي‌گيرند.
وي با بيان اينکه متأسفانه بعد از 12 سال تعهد احداث تصفيه‌خانه در اين شهر، اقدامي صورت نگرفته است، تصريح کرد: گردشگراني که در فصل تابستان در محل شناي اين رودخانه حضور مي‌يابند نيز با خطرات بيماري‌هايي از قبيل ابتلا به ميکروب التور يا شبه‌وبا مواجه هستند.
خلج ادامه داد: اين ميکروب بعد از گذراندن دوره کمون، مبتلا را دچار اسهال و ضعف مي‌کند و با توجه به فاصله کم رودخانه با دريا، قطعاً گردشگران کمتري در اين منطقه به خصوص در فصل گرما حضور مي‌يابند.
وي، عدم تخم‌ريزي ماهيان آزاد و سفيد در رودخانه چالوس را به دليل سرريز فاضلاب به اين رودخانه دانست و گفت: با وجود اينکه اداره كل حفاظت محيط زيست مازندران و اغلب مديران استاني از اين قضيه مطلع هستند، متأسفانه تا به حال هيچ اقدامي صورت نگرفته است.
خلج در خصوص طرح ساماندهي رودخانه چالوس، به خبرنگار ايسنا، گفت: اگر اين طرح اجرا شود، بسياري از معضلات بروز سيلاب و ريزش ديواره‌هاي اين رودخانه کاهش مي‌يابد.
وي افزود: طي نامه‌اي که به رئيس‌جمهور نوشته شد، با پيگيري‌هاي فرماندار وقت چالوس، حدود پنج ميليارد تومان براي اين طرح در نظر گرفته شد ولي هنوز طرحي از طرف شهرداري و مديران استان براي جذب اين اعتبار ارائه نشده، به گونه‌اي طرح ساماندهي رودخانه چالوس تنها در حد حرف باقي مانده است.
ياسمي‌زاده، شهردار چالوس نيز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اظهار داشت: مطالعات ساماندهي رودخانه چالوس در دو حوزه ملي و محلي در دست بررسي است و معاونت بخش آب وزارت نيرو متولي اين بحث است.
وي با اشاره به اينکه شهرداري چالوس حق دخل و تصرف در اين رودخانه را ندارد، گفت: اداره امور آب شهرستان نوشهر و چالوس متولي اعطاي مجوز برداشت شن و ماسه از رودخانه چالوس است.
ياسمي‌زاده افزود: اداره امور آب شهرستان چالوس زماني مجوز برداشت صادر مي‌کند که به حريم رودخانه يا منازل مسکوني و زمين‌هاي کشاورزي اطراف، لطمه نخورد.
وي در خصوص معضلات فاضلاب و سرريز شدن آن به رودخانه، تصريح کرد: با توجه به اينکه شرکت آب و فاضلاب براي تأمين آب و جمع‌آوري فاضلاب در اين شهر تشکيل شده، هنوز شبکه فاضلاب در چالوس احداث نشده است.
شهردار چالوس با بيان اينکه چالوس در جمع‌آوري فاضلاب، تنها از يک شبکه قديمي برخوردار است، به غيرفعال بودن تصفيه‌خانه اين شهر اشاره کرد و گفت: سرريز فاضلاب‌ها به رودخانه چالوس و منتهي شدن آن به درياي خزر از مهمترين معضلاتي است که، حتي تعداد گردشگران در اين شهر را کاهش مي‌دهد.
ياسمي‌زاده افزود: شهرداري چالوس طي مکاتبه‌اي با امور آب و فاضلاب شهرستان، اين معضلات را مطرح كرد، اما هنوز آنها براي رفع اين معضل کاري انجام نداده‌اند.
مشايخ، فرماندار شهرستان چالوس نيز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، با تأکيد بر اين مطلب که برداشت غيرعلمي از بستر رودخانه، خيانت به نسل آينده است، خاطرنشان کرد: به مدت يک‌سال و نيمي که از مأموريت من در چالوس مي‌گذرد، به هيچ‌کس اجازه برداشت نداده و نخواهم داد، مگر اينکه با مجوز و نظارت دقيق اداره امور آب شهرستان باشد.
وي در خصوص معضلات فاضلاب اين شهر افزود: غير از احداث تصفيه‌خانه کشتارگاه‌ها، که متولي آن شهرداري است، تصفيه‌خانه ديگري توسط شرکت آب و فاضلاب در دست اجراست و اميدوارم فاز اول آن تا پايان سال‌جاري به اتمام برسد.
دبير ستاد حوادث غيرمترقبه شهرستان چالوس نيز گفت: اعتباري که شوراي شهر چالوس براي طرح ساماندهي رودخانه چالوس در سفر دوم رياست‌جمهوري تقاضا مي‌کند، حداقل 10 ميليارد تومان خواهد بود.
محمدحسن حکيم‌زاده، در گفت‌وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، در خصوص طرح ساماندهي رودخانه چالوس، اظهار داشت: برداشت بي‌رويه و غيرقانوني شن و ماسه از رودخانه که توسط دخل و تصرفات برخي افراد در حاشيه رودخانه صورت گرفته، باعث شده است كه شوراي شهر چالوس ساماندهي رودخانه چالوس از مدخل ورودي تا ساحل دريا را، به عنوان يكي از مصوبات در سفر رياست‌جمهوري پيگير شود.
اين عضو شوراي اسلامي شهر چالوس، افزود: با توجه به اينکه اين طرح در مصوبات سفر اول رياست جمهوري قرار نگرفت، سعي داريم تا در سفر دوم اعتبارات مورد نياز اجرايي شدن اين طرح را، به دولت اعلام كنيم.
دبير ستاد حوادث غيرمترقبه چالوس خاطرنشان کرد: با وجود کمبود اعتبارات، از طرف اين ستاد و شرکت آب منطقه‌اي در محدوده دو سر دهنه اين رودخانه، توجه خاصي صورت گرفته تا کشاورزاني که فعاليت گسترده‌اي در آن محدوده دارند، بتوانند استفاده لازم را ببرند.
حکيم‌زاده، ساماندهي هزينه‌هاي بحث مهار آب، تقسيم عادلانه آب بين کشاورزان و بهبود فضاي فيزيکي رودخانه چالوس را، از اقدامات در حال انجام توسط پيمانکار انتخابي شهرداري عنوان کرد و افزود: طرح کامل ساماندهي رودخانه چالوس نيازمند اعتبارات ملي است.
عضو شوراي شهر چالوس گفت: شوراي سوم شهر، به‌دليل کاهش لطمات - که چالوس از عدم ساماندهي اين رودخانه متحمل شده - در حال مذاکراه با مشاوران مهندسين آب و سازه‌هاي آبي تهران و اصفهان است تا با برگزاري مناقصه و انتخاب مشاور، طرح مطالعاتي و اجرايي ساماندهي رودخانه چالوس هرچه سريع‌تر انجام شود.
وي با بيان اينکه ايجاد فضاي تفريحي در حاشيه رودخانه نيز در قالب اين طرح قرار دارد، تأکيد کرد: اعتباري که شوراي شهر چالوس براي اين طرح در سفر دوم رياست جمهوري تقاضا مي‌کند، حداقل 10 ميليارد تومان خواهد بود.
حکيم‌زاده با اشاره به اينکه کارهايي نيز براي کاهش سرريز فاضلاب به اين رودخانه انجام گرفته است، تصريح کرد: متأسفانه اين واقعيت وجود دارد که فاضلاب‌هاي خانگي، صنعتي و اداري وارد رودخانه چالوس مي‌شوند به‌گونه‌اي بهداشت و منظر طبيعي اين محدوده را تهديد مي‌کنند.
وي ادامه داد: تصفيه‌خانه‌اي که شرکت آب و فاضلاب قرار بود دهه فجر سال‌جاري در محله مجيدآباد اين شهر ساماندهي و احداث کند، هنوز احداث نشده و همچنين هيچ اقدامي را از سوي اين شرکت در خصوص تكميل شبكه فاضلاب و اتمام پروژه‌هاي آغاز شده از سال 85، شاهد نبوده‌ايم.
حکيم‌زاده گفت: لايروبي از سطح رودخانه با نظارت دقيق اداره امور آب شهر چالوس انجام مي‌شود و هيچ مشکلي در اين رابطه وجود ندارد.
